Tai Chi

Filozofia

Ideą Tai-Chi Chuan jest wykorzystanie wszystkich możliwości ciała ludzkiego – aktywne w czasie treningu są i ciało (zewnętrze), i umysł (wnętrze, należy rozumieć to jako uwagę) i to w jednakowym stopniu. Położenie akcentu tylko na jedną z tych stron powodowałoby zakłócenie równowagi, niepokój i brak siły. Siłę należy też zachowywać – nawet najsilniejszy człowiek zmęczy się, gdy będzie jej bez przerwy używać. Stąd dążenie do efektywności ruchu – osiągania maksymalnego efektu przy minimalnym wysiłku, co również możliwe jest dzięki równowadze.

Specyficzna współpraca pomiędzy ciałem i umysłem (uwagą) to umiejętność, którą Chińczycy określają jako “umiejętność użycia energii ‘qi’“.

Zachowanie równowagi jest główną zasadą Tai-Chi Chuanu – równowagi zarówno fizycznej (nie chwiać się), jak i umysłowej (zachować spokój). Osiąga się to dzięki wypośrodkowaniu między rozluźnieniem i naciągnięciem mięśni i szerokim, zrównoważonym postawom. Równowaga zakłada jednak stałą gotowość do ruchu w każdym kierunku, co wyklucza równomierne obciążenie kończyn – zawsze jedna jest “substancjalna” a druga “pusta”, jedna pasywna yin , a druga aktywna yang . Teoria yin/yang jest kluczowa dla zrozumienia tego, co Chińczycy nazywają równowagą i odgrywa dużą rolę w zrozumieniu zasad Tai-chi Chuan. Znaczenie ma rozluźnienie zewnętrznych aktonów mięśni ( yang ) i naciągnięcie wewnętrznych ( yin ), co powoduje, że yang uspokaja się, a yin aktywizuje. Pozwala to na utrzymanie mięśni w stanie balansu, co pozwala na pewność i płynność ruchu, nie wymagającego nadmiernego wysiłku. Mówi się, że w Tai-Chi “kieruje się energię nie do mięśni, lecz do kości”.

Równowagę najłatwiej jednak zachować, jeśli człowiek nie oddala się zbytnio od centrum. Jeśli chodzi o stosunki między ciałem i umysłem, żadna z tych dziedzin aktywności nie może być zbyt intensywna, stąd konieczność “rozluźnienia” ciała i umysłu. Ruchy ciała na ogół są wolne; w trakcie treningu ćwiczący unikają też nadmiernego, kurczowego skupiania uwagi i wymagających wysiłku dokładnych wizualizacji. Gdy chodzi o dziedzinę aktywności fizycznej, oprócz rozluźnienia i powolności ruchu najważniejsze jest zwracanie uwagi na centrum ciała, jego punkt ciężkości. Miejsce to Chińczycy uważają za główne siedlisko mocy i nazywają ‘dantian’ (‘tan-t’ien’). Każdy ruch ciała to ruch przede wszystkim tego obszaru, na którym skoncentrowany jest umysł. Pozostałe części ciała jedynie kontynuują zapoczątkowaną tam akcję. By nie oddalać się od niego, kończyny pozostają cały czas ugięte, co pomaga też w zachowaniu rozluźnienia mięśni – nadmierne ugięcie (ponad 90 stopni) powoduje napięcie mięśni przywodzicieli, a nadmierne wyprostowanie (ponad 170°) napięcie mięśni prostowników.

Należy także pamiętać, że – tak jak w większości stylów wewnętrznych – główną bronią stylu jest energia wewnętrzna, wobec czego cały trening ześrodkowany jest na jej rozwoju, a zastosowania w walce to sprawa drugorzędna. Dla założycieli stylu jasne jest, że tylko siła i prawidłowa postawa zapewnia skuteczność – człowiek, któremu ich nie brak, nawet bez doświadczenia w walce spontanicznie może być skuteczniejszy niż ktoś, komu brakuje siły, zdecydowania i spokoju. Stąd skoncentrowanie treningu najpierw na osiąganiu mocy, a dopiero później na zastosowaniach, które dostępne są osobom zaawansowanym i nie stanowią dla nich specjalnej trudności. Niedopuszczanie do treningu walki czy nawet zastosowań osób nieprzygotowanych powoduje, że ilość kontuzji podczas treningu jest minimalna.

YIN / YANG

Yin to to, co tworzy ziemię i wodę. Można spotkać tłumaczenia tego terminu na języki europejskie jako “negatywny”, tak jak yang jest “pozytywny”. Z tego względu nieuki utożsamiają czasem yin ze złem, lub z przyziemną materią, w przeciwieństwie do dobrego, “duchowego” yang. Dla znawcy pomysł, że płodna ziemia miałaby być złem jest dziwaczny. Podczas wykonywania kroku jedna noga jest yin a druga yang i na odwrót. Czy to oznacza, że jedna jest zła, a druga dobra? Albo jedna “duchowa”, a druga “fizyczna”? Mówi się także, że yin jest bierne. Jednak to ziemia i woda tworzą wszystko co żyje i rośnie, oraz zawierają w sobie przydatne minerały. W rzeczywistości to yin jest budowniczym i wykonawcą. Mówi się także, że yin jest kobiece. Jednak robotnicy, wykonujący coś według projektu zdolnej projektantki są wobec niej yin, co nie świadczy ani o ich płci, ani preferencjach seksualnych. W łóżku lub restauracji będą odgrywali rolę yang bez żadnego uszczerbku. Dla yin charakterystyczna jest wilgoć, masywność, ciężar i ruch odśrodkowy, a także miękkość. Yin jest zimne.

Yang tworzy niebo – to znaczy atmosferę, chmury i wiatr, światło słońca i gwiazd. Jest więc jasne, lotne, ruchliwe i aktywne. Powietrze nazbyt jest lotne, by coś realnie wykonać. Yang jest wiecznym projektantem i wzorcem dla tego, co tworzy zapłodniona deszczem i zainspirowana regularnością zjawisk niebiańskich ziemia. Działa niejako przykładem, tak jak to się działo w starożytnych Chinach, gdy powinnością władcy było poprawne spełnianie rytualnych obowiązków i trzymanie się ściśle etykiety. Uniemożliwiało mu to działanie, w którym zastępowali go urzędnicy i generałowie, będący wobec niego yin. Dla yang charakterystyczna jest suchość, zwięzłość, twardość i ruch dośrodkowy. Yang jest gorące.

Równowaga yin/yang nie polega na tym, że trwają w klinczu, gdyż życie to ruch. Bez przerwy wymieniają one energię i zamieniają się rolami. Raz przewagę ma yin, raz yang, co w dłuższym okresie zawsze wychodzi na to samo. Ten stan dynamicznej równowagi w czasie, równowagi podstawowej, bo dzięki niej wszystko istnieje, nazywa się Wielką Równowagą, czyli taiji. Najstarsza definicja tego procesu brzmi …raz yin, raz yang – oto taiji. Wszystko, co trwa, trwa dzięki ich współpracy, a jej dynamiczny charakter powoduje, że Zmiana jest nieodłączną częścią trwania, nawet pozornie najbardziej trwałych elementów. Jeśli coś by się nie zmieniało, znaczyłoby to, że tworzone jest tylko przez niebo, albo tylko przez ziemię – a to jest przecież niemożliwe. Energia może płynąć tylko od jednego do drugiego. Ani yin, ani yang nie mogą wymieniać energii same ze sobą. Miałaby zataczać pętlę, jak bumerang? Dlatego brak zmiany oznacza bliskość śmierci i rozpadu.

Rozpad i śmierć nie są jednak ostateczne. Te same siły, które tworzyły drzewo czy człowieka trwają cały czas i w innej konfiguracji tworzą coś innego. W rzeczywistości po paru latach w organizmie nie ma już ani jednego atomu, który go tworzył. Wszystkie wymienił z otoczeniem. Także po śmierci materia i energia trwają, w innych kombinacjach tworząc drzewo, muchę i psa…

Ustawiczną przemianę yin w yang i odwrotnie obrazuje diagram, zwany taijitu , umieszczony obok. Koło, oznaczające całość, podzielone jest na część czarną yin i białą yang . Esowata linia, dzieląca obie połowy symbolizuje wieczny ruch i zamianę miejscami obu elementów.